တီဘီေရာဂါျဖစ္ေနၿပီလား

ေခ်ာင္းဆိုးတာ တစ္လနီးနီးရွိေနၿပီလား?
ဘာပဲလုပ္လုပ္ ေမာပန္းလြယ္ၿပီး ႏုံးေခြေနလား?

အလိုလိုေနရင္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာၿပီလား?
ညေနပိုင္းေတြမွာ အဖ်ားဝင္တာေတြ ျဖစ္ေနၿပီလား?
ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ ရင္ဘတ္ေအာင့္ၿပီး ေသြးပါပါလာၿပီလား? 

       အဲဒါဆိုရင္ေတာ့ နီးစပ္ရာေဆး႐ုံေဆးခန္းကို အျမန္ဆုံးသြားျပ၊ စစ္ေဆးစရာရွိတာကို အျမန္စစ္ေဆးေပေတာ့။ မိတ္ေဆြအေနနဲ႔ အဆုတ္တီဘီေရာဂါခံစားေနရတာ ျဖစ္ေနႏိုင္လို႔ပါ။ တီဘီမွာ အမ်ိဳးအစားမ်ားစြာရွိတဲ့အနက္က အဆုတ္တီဘီအေၾကာင္း သိသင့္သိထိုက္တာေတြကို ဗဟုသုတအေနနဲ႔ မွ်ေဝေပးလိုပါတယ္။



       တီဘီေရာဂါျဖစ္ရတာဟာ Mycobacterium tuberculosis လို႔ေခၚတဲ့ ဘက္တီးရီးယားတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ခံအားနည္းတဲ့သူေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္သလို ကူးစက္တတ္တဲ့ေရာဂါလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈ၊ ကုသမႈေတြ ထိထိေရာက္ေရာက္လုပ္ရင္ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တဲ့ေရာဂါျဖစ္ေပမယ့္ စနစ္တက်ကုသမႈ မလုပ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ အသက္ေသဆုံးႏိုင္တဲ့အထိ ျပင္းထန္တဲ့ေရာဂါလည္းျဖစ္ပါတယ္။

တီဘီမွာ ဒီလိုအမ်ိဳးအစား ၂ မ်ိဳးရွိပါေသးတယ္။ 

• ေရာဂါလကၡဏာမျပေသးတဲ့တီဘီ (Latent TB)

• ေရာဂါလကၡဏာျပတဲ့တီဘီ (Active TB)

       ေရာဂါလကၡဏာမျပေသးတဲ့တီဘီဆိုတာကေတာ့ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ တီဘီပိုးရွိေနေပမယ့္လည္း ေရာဂါမျဖစ္ေသးတာပါ။ သူကေတာ့ တျခားလူေတြကို ေရာဂါမကူးစက္ေစႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ တီဘီပိုးအခ်ိန္မေရြးထႂကြၿပီး ေရာဂါလကၡဏာျပႏိုင္တဲ့အတြက္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ကုသဖို႔ေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာျပေနၿပီျဖစ္တဲ့တီဘီကေတာ့ ေရာဂါရွိသူအေနနဲ႔ တီဘီေရာဂါေဝဒနာကို ခံစားေနရၿပီျဖစ္ၿပီး တျခားသူေတြကိုပါ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။

       ေရာဂါလကၡဏာျပတဲ့ေနရာမွာေတာ့ တီဘီပိုး ခႏၶာကိုယ္ထဲ ကူးစက္ဝင္ေရာက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ရက္သတၱပတ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာ ေရာဂါလကၡဏာျပတာမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္သလို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာၿပီးမွ ေရာဂါလကၡဏာျပတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

       ကမာၻ႔လူဦးေရရဲ႕ သုံးပုံတစ္ပုံက ေရာဂါလကၡဏာမျပေသးတဲ့ တီဘီေရာဂါ (Latent TB)ရွိေနတယ္လို႔ ပညာရွင္ေတြက ခန္႔မွန္းသုံးသပ္ထားၾကပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာျပေနၿပီျဖစ္တဲ့ တီဘီေရာဂါျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ ဒါေတြကို ခံစားရပါလိမ့္မယ္။

• ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း (တစ္လနီးနီး/တစ္လထက္ပို)
• ေခ်ာင္းဆိုးလွ်င္ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း
• ကိုယ္အေလးခ်ိန္ အလိုလိုက်ျခင္း
• ေမာပန္းလြယ္ျခင္း/ႏုံးေခြျခင္း
• ညေနပိုင္းတြင္ဖ်ားျခင္း
• ညဘက္ေခၽြးထြက္ျခင္း
• ခံတြင္းပ်က္ျခင္း

       ဒါေတြျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ နီးစပ္ရာေဆး႐ုံေဆးခန္းမွာ စစ္ေဆးမႈအျမန္ဆုံးခံယူပါ။ တီဘီသံသယရွိေနၿပီဆိုရင္ လိုအပ္တဲ့စစ္ေဆးစမ္းသပ္မႈေတြ ျပဳလုပ္ေပးပါလိမ့္မယ္။ အားလုံးစစ္ေဆးၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ တီဘီပိုးရွိေနေၾကာင္းေသခ်ာၿပီ၊ တီဘီျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ အစိုးရေဆး႐ုံႀကီးေတြနဲ႔ ကိုယ္ေနထိုင္ရာၿမိဳ႕နယ္က ၿမိဳ႕နယ္ေဒသႏၲရ/က်န္းမာေရးဌာနက တီဘီေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးဌာနမွာ စာရင္းေပးသြင္းၿပီး အခမဲ့တီဘီေဆးဝါးေတြနဲ႔ စနစ္တက်ေဆးကုသမႈ ခံယူႏိုင္ပါတယ္။ 

အခမဲ့တီဘီေဆးဝါးရယူတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အခမဲ့တီဘီေဆးဝါးဘယ္လိုရယူမလဲမွာ သြားေရာက္ဖတ္႐ႈႏိုင္ပါတယ္။

ေရာဂါရွင္တို႔ သတိျပဳဖို႔

       တီဘီေရာဂါပိုးဟာ ဘက္တီးရီးယားပိုးျဖစ္ၿပီး အေပၚမွာေျပာခဲ့တဲ့အတိုင္း ကူးစက္တတ္တယ္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ အရမ္းကိုေသးငယ္တဲ့ အရည္စက္ေလးေတြကတဆင့္ (ခၽြဲ၊ သလိပ္၊ ႏွာရည္၊ တံေတြး စသျဖင့္) ကူးစက္တတ္တာမ်ိဳးပါ။ အဲဒါေၾကာင့္ ေရာဂါရွင္စကားေျပာတဲ့အခါ၊ ေခာ်င္းဆိုးႏွာေခ်တဲ့အခါ၊ တံေတြးေထြးတဲ့အခါမ်ိဳးေတြမွာ တျခားသူေတြကို ကူးစက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ 

       ဒါေၾကာင့္ တီဘီေရာဂါျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ အိမ္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ လုပ္ငန္းခြင္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေခ်ာင္းဆိုးႏွာေခ်တဲ့အခါ လက္ကိုင္ပုဝါအသုံးျပဳပါ။ တံေတြးသလိပ္ေထြးၿပီးတဲ့အခါ ကိုယ္ေထြးခဲ့တဲ့ေနရာကို ေရနဲ႔သန္႔စင္ေအာင္ေလာင္းေဆးပါ။ စကားေျပာတဲ့အခါနဲ႔ လူၾကားထဲသြားတဲ့အခါမွာလည္း Mask တပ္ထားတာ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ပါတယ္။

       တီဘီေရာဂါဟာ အဲဒီလိုကူးစက္ေစတယ္ဆိုေပမယ့္လည္း အရမ္းကိုအလြယ္တကူနဲ႔ ခရီးသြားဟန္လႊဲ ကူးစက္ေစႏိုင္တာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ေရာဂါရွင္နဲ႔ ေန႔စဥ္အနီးကပ္ထိေတြ႕ေနရတဲ့ မိသားစုဝင္ေတြက ကူးစက္ဖို႔အလြယ္ဆုံးျဖစ္ၿပီး ေရာဂါရွင္နဲ႔ အၿမဲတမ္း တပူးတြဲတြဲေနေလ့ရွိတဲ့ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြနဲ႔ အေပါင္းအသင္းေတြက ကူးစက္ဖို႔လြယ္ကူတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေရာဂါရွင္ေတြအေနနဲ႔ မိမိကိုယ္ကိုဂ႐ုစိုက္သလို ကိုယ့္ပတ္ဝန္းက်င္ကို ဂ႐ုစိုက္ဖို႔လည္း အေရးႀကီးပါတယ္။
        ေနာက္ထပ္ အင္မတန္အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ကေတာ့ ေရာဂါရွင္ေတြအေနနဲ႔ တီဘီေဆးကုသမႈခံယူၿပီး ၂ ပတ္ကေန ၂ လဝန္းက်င္မွာ ခံစားေနရတဲ့ေဝဒနာေတြ သိသိသာသာ သက္သာေပ်ာက္ကင္းၿပီး လူေကာင္းပကတိအတိုင္း ျပန္ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီအခါက်ရင္ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ ေဆးကိုျဖတ္မပစ္ဖို႔ အရမ္းကိုအေရးႀကီးပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲေနျပန္ေကာင္းလာပါေစ၊ ေဆးကိုေတာ့ သတ္မွတ္ကာလအထိ ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း မပ်က္မကြက္ေသာက္သြားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
       သတ္မွတ္ကာလမျပည့္ေသးဘဲ ေဆးျဖတ္လိုက္ရင္ အသက္အႏၲရာယ္ထိခိုက္တဲ့အထိ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးကို ေသာက္လိုက္ပ်က္လိုက္ျဖစ္ေနမယ္ဆိုရင္လည္း ေဆးယဥ္ပါးတီဘီျဖစ္သြားႏိုင္တာေၾကာင့္ ေန႔စဥ္ပုံမွန္ေသာက္ဖို႔ အထူးဂ႐ုစိုက္ရမွာပါ။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီျဖစ္သြားတဲ့အခါ ကုသရပိုမိုခက္ခဲၿပီး အခ်ိန္ကာလအားျဖင့္လည္း အမ်ားႀကီးပိုယူရေတာ့မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ တီဘီျဖစ္ၿပီဆိုရင္ ကၽြမ္းက်င္သူေတြၫႊန္ၾကားထားတဲ့အတိုင္း ေဆးကို ေန႔စဥ္ပုံမွန္ မပ်က္မကြက္ေသာက္ၾကဖို႔ အထူးတိုက္တြန္းပါတယ္။